Erinnerung an die Landwirtschaft zur Kinderzeit
Zu dem Dörflichen Jahresablauf schrieb Heinrich Robert Geil aus Zrusemanns aus dem Jahre 1993 das folgende Gedicht:
Im Froihjohr, gleich nohm lätzte Frost,
worre schnäell de Wahn geroßt,
un wann de Farb doa woar verbleche,
daa worrese aach noch orscht gestreche.
De Jescher worre schwarz geschmiert,
de Kneppe met Sidol poliert.
Un wann doas Wärrer aach woar schie,
doa spannte mer de Koih mol ieh.
On met Hurra on im Saus,
Gings orschtemol zem Derf doa naus.
De Renner worre fer der Hand,
orschtemol in Schlirre iehgespannt,
aach brache manche dere Trptz,
unn hinge oh en dicke Klotz.
Wann se konne reouig gieh,
kooome se in Woah dann nieh.
Doa woar z‘ Hoawersehe droa,
un z‘ Puulfass doas koom gleich donoh.
De Leu mußte doa als nächste Sache
de Maulwurfshäefe ausenaaner mache.
Eh‘ richtig ging de Feldäb oh,
worre noch de Koih beschloh.
Kaum, daß de Meanner vo der Hedde,
musste se schu ih de Schmedde.
Offhoawe woar a hardes Muss,
dobai goabs manchen Haixeschuss.
Dez Mestfoahrn dauerde Doachelang,
mer fuhr iez Hamuch on ohn Hang.
Honnert Häefe Mest gezertt,
bes mer de Meste lerig hat.
Doa gings oz Kadoffensätze,
offs Horfeld un ich de Sisseplätze.
Su ging‘s im Froijohr gleich schwer ran,
unn jede Fraa, die stahlte ärn Mann.
Wann de Weese worre groi,
goabs aach schu gleich de oschte Mai.
Su manchen horrde man doa kräechze,
im Weesegrond beim Destelstäeche.
Mer luuß als goanze Saigge voll
unn drahdse häm fer´s Vaih im Stall.
Dr. Mai ging rim, dr. Juni koom,
s‘ Haamache sein Ofang nohm.
Waihn de Soaße worrn gehoardt,
gings schu luußs, entlang dr Foarht.
Im vaier Auer gings doa luuß,
alle Mann, ob Klae, ob Gruuß.
Jeder woll oschte sei bei dem Gehetze,
no jedem Äemeshoaf musste mer wetze.
Hernoh ging´s oz Groine, dos musste mir wenne,
doaß woar als en Morks, oscht rascht fer ois Kenn.
Ewwerall hie, do goabs kä verdeu,
musste mer laafe ieh de genaalde Scheou.
Doa ging de Zeit rim bei all dem Gezockel,
der. Kloinkel ieh der Haand, un der Räeche off´m Bockel.
Oft bläeib mer dauße ieh der Middogshetze,
mer konn sich noch nit mol in Schwoare setze.
Ei, mer hatt kaum z´Haa beinoahgemaacht,
da gräide mer aach schu den Woah gebrooscht.
Oi Babbe däerts goawen, oi Mamme luud,
mir asse noch schnäell e Stoickelche Bruud,
doa häiß es geräecht, dos musste schnell gieh,
daß mär koome beim Woah werrer hieh.
Un dos klänsde vo de Kerrn,
musste bei dn Koih de Fläije wehrn.
Woar z´Werrer schie, da woar doß en Spaß,
doch gräide me aach mol de Bockel naß.
Doa half aach nit de grißte Hatz,
de Äeb woar werrer fer de Katz.
Brooschde mer z´Haa geout ieh de Schauer,
doa woar fruuh gleich jeder Bauer.
Beim Oabloare musste mir schwer ran,
mer musste dengeln woas mer konn.
Hatt mers Haa doa endlich all denn,
worrn fruh de Aale unn de Kenn.
Doa goabs meist e dicke Worscht,
un Staabbaier goabs fern Doscht.
Näewebei woar´z Dickwurzhacke,
im Backes worre Bruud gebacke,
vo dr Hausäeb ganz ze schweie,
vom Feouran Mäelke, Melcheseihe.
Und´s Boddan daeff mer mer nit vergäesse,
dos woar e Aeb, dai däert´ schu sträße.
Wann´s ze häeß woar, muß mer saah,
broischde mer sche nit beinoah.
Mer kann jo goar net alles nenn,
un zoschedorch goab´s aach noch Kenn.
Dr Scheefer ging vo Haus ze Haus,
mer drahtem owends z´Äesse naus.
Un Schofscheern koom aach dezeou,
der Bauer fann do goar käe Reou.
Froi im väier spannte mer ieh,
on fuhr beß ih de Schelde nieh.
Zwie Meter Brennholz lud mer off,
mer spannte sich fer, wann´s ging steil noff.
Fer Gebinnasher zem Backe,
mooschte mer Schloograhm un dert de Geester hacke.
unn ewwats Johr, vo Fall ze Fall,
goab´s aach noch Kälwer doa im Stall.
Mer warde oft als Doag un Nooscht,
bes se´z Kälbche het gemooscht.
Zoschedorsch reifte schu´ts Karrn,
dobai woar z´Scheßliesche meist varrn,
on ohm Stäe un o dr Seire
reiftes imme schu beizeire.
Soag mer all dai Hauste stieh,
doß woar doas e Bild besonnersch schieh.
Dobai woar aach noch de Gärschde
on all die anner Freeschde.
Su kom als es nohm anner droh,
bis de Erndeeärb woar gedoh.
Mer fuhr´sche häm un jeder Bauer
hat hinnerher e´volle Schauer.
Woar mer merrem Drosche droh
Luud masch´s werrer off´n Woah.
Met drai un väier Koi da nieh,
ging´s donoff bei de Maschie.
Beim Drosche bräechte mer vill Leu,
drim half mer sich aach doa de´bai.
No der Ernde, zoschedorch,
hat mer manchmol aach de Porsch.
Den musste mer in aller Froi,
fortschloh, woar mer noch su moi
Äes, dos derf mer nit vegäesse,
wu se all worrn droff versäesse
wooar z´Beernbloicke, un ach mir Kenn
musste ieh de schwartze Beern.
Z´goab Johrn, doa goabs besonnasch vill,
do owe offem Staffebeel.
Mettlerweile woarsch su weit,
zem Grummetmache koom de Zeit.
Oz mehe musste Mann un Fra,
un hinnerher oz wenne da.
Mer mooschts off Kejen un Gemoore,
doa laiß sich´s noher besser loare.
Woarsch geout, do moschde mersch beinoah,
do kome se schu merrem Woah.
Met Laabläedarn un Grummetdeänger,
da woar dr Woah rondrim ganz zeou.
Des Grummetmache zuck sich hie,
woar´s Werrer nit besonnasch schieh.
Ei, manchmal woar mer aach noch droh,
doa fing z´Kadoffelausmache schu oh.
Froi worre doa dr Woah geloare,
z´Feld hing noch voll Niwwelschwoare.
Die Koih gräide de Daicke off,
on doa gings beim Häljehaus noff.
Wubai noch neweher mir Kirrn,
luuße off de Schosseebierrn.
Koom mer offen Aigger naus,
rappde mer oscht de Stingen aus.
On wäis deou scho moree woar,
aiggerte mer Foar im Foar.
Warf de Kadoffen off de Bräe,
getrennt no gruuße on no kläe.
De Middoag worre dauße gäesse,
dei Kie läiß mer ieh de Weese fräesse.
Woar mer endlich o der Aigge,
luuß mer de Kadoffen ieh de Saigge.
Hoat marsche off en Woah gebroscht,
gings häem, z´woar meistens schu baal Nooscht.
Dei Weißleu, dai versargtes ´Vaih,
mochde z´Äesse naewebei,
de Männer musste noch vom Woah,
de Saigge nob in Keller droa.
Su gings manchen Doag noch naus,
bes de Kadoffen all worrn aus.
Z´Stobbelkarrn woar schu gesoht,
z´Kadoffelkarrn koam doa do noh.
De Dickworz worrn jo aach noch douße,
däi koome doa als nächstes aus.
On de Kolroawe koome etzt,
aach noch dro zu geurer Letzt.
Doa gings oz Obst, doss musste roabb,
mer däerts noch nit no Bäirekopp.
De Biern, dai scholte mer merrena,
un kochte Kessen Hoink dovoh.
De Quoatsche worre roabbgemoscht,
un gekorrnd bis ieh de Noascht.
Freunde un Noachbarrn halfe met,
denn mer hatt su manche Bedd.
Ohm anner Doag worre der Kessel gescheert,
vo moarjens bes owends im Hoink geriert.
Do half aach der äeh dem annern dobai,
weil jeder kom mol oh de Raih.
Doa worre dr Goarde obgeremmt,
Z´Gemois un Kraut kom alles häm.
Z´Kraut worre gehewwelt un kom iez Fass,
weil Sauermeous gern jeder aß.
Ohm Beel, do worre Sand gehackt,
der worre offen Hoob gepackt.
Fern Wender hub maschén noch off,
den strahte mer off´z Golareis droff.
Mer fuhr z´Puulloch nochmol leer,
doß woarsch doa aach su ohgefehr.
De läßde Äeb dai koom do noh,
mer wusch noch ieh der Bach de Woah.
Im Haus do bläwe Leu on Vaih,
weil schu fail dr oschte Schnäi.
Etz ging dos Hausschloachte bal oh,
dodroff däert mancher warde schu.
De Roascherkammer moascht mer voll,
de Weißleu kämmelde de Woll
un daere selwer se da spenne,
de Männer däere Bäese benne.
Beim Strecke worre viel verzohlt
Woar´res naues goab, un woss em fohlt.
Dornet haale asch etz off,
asch breeschte sicher noch woas droff.
Mer kann jo goar nit alles soah,
woas de Leu ho froiher all gedoh.
Ganz sicher hohn asch aach dobai,
vergaessee noch su mancherlai.
De Leure soa, froijer deou woar´sch noch schieh,
dos soll en Mensch mol hau verstieh!
(Ergänzung zu Heinrich Geils bäuerlichem Jahresüberblick, von Helmut Metzler)
Leiwer Heinrich, ich wollds nit vergeässe,
dau host ieh deim Gedicht doas Stärwe ganz vergeäesse.
Doas woar aach ieh euer Jugendzeit
verboanne met Trauer un Heärzelaid.
Domols gobs kean Bagger, ke Laichehall, ken Laichewoah,
all de Äeb mußte mer schu selwer troah.
Gott sei Dank sprange doa de Noachbarrn ieh,
dei gruwe doas Groab, backe de Kuhche un versoje doas Vaih.
De Laich waor im Ern offgebahrt,
dr Sarg im Trauerzug off de Kirchhoob getrahd.
Un reichte beim Leicheschmaus der Platz nit aus,
half mer ganz willig im Noachbarrnhaus.
Fer eus wer´s schu enn Gewinn,
wenn eu Enkel dos lease däere, un es aach konn.
Quelle: Gedicht von Heinrich Robert Geil aus Zrusemanns aus dem Jahre 1993 (aufgeschrieben von seiner Schwester Erna Reh), der letzte Absatz wurde von Helmut Metzler ergänzt, (aus Niederhörlen wie einmal war, Seite 468)